GMINA PUŃSK

Gmina Puńsk jest jedną z niewielu w Polsce, gdzie mniejszość narodowa stanowi większość. Gmina położona przy granicy z Litwą, w zdecydowanej większości zamieszkana jest przez przedstawicieli narodowości litewskiej (ponad 80 %).

Puńsk to urocze miasteczko położone w województwie podlaskim wśród malowniczych łąk, jezior i lasów. To mała ojczyzna ludności litewskiej i to głównie ten aspekt świadczy o oryginalności i atrakcyjności tego miejsca. Gmina liczy 4368 mieszkańców, a samo miasteczko ok. 1222 (dane na dzień 30.06.2015 rok), 80% tej ludności to mniejszość litewska. W skład gminy wchodzą 33 wsie. Mieszkańcy wyróżniają się niepowtarzalną mentalnością kulturową. Działający od 1956 r. Dom Kultury Litewskiej jest centrum kulturowym, wokół którego skupionych jest większość zespołów pieśni i tańca w regionie. Ponadto istnieje także drukarnia litewska, w której wydawany jest w języku litewskim dwutygodnik „Aušra” oraz litewskie pismo dla dzieci „Aušrėle”. W Puńsku jest także Gimnazjum i Przedszkole Samorządowe z Polskim i Litewskim językiem nauczania oraz Zespół Szkół Ogólnokształcących z Litewskim Językiem Nauczania.

W gminie istnieje Biblioteka Publiczna w Puńsku i filia w Smolanach, z dużą ilością woluminów.

              Podstawowy źródłem utrzymania mieszkańców gminy jest rolnictwo. Na terenie gminy znajduje się 651 gospodarstw rolnych. W gminie Puńsk dosyć szybko rozwija się agroturystyka. Obecnie funkcjonuje kilka gospodarstw agroturystycznych.

Ciekawe miejsca:

• Kościół p.w. Św. Izydora w Smolanach wraz z klasztorem został wzniesiony w 1839 roku, staraniem Ojców Reformatorów. Wkrótce klasztor utrzymany w stylu klasycystycznym został przebudowany. Świątynia zbudowana z kamienia ma wysokość 9 metrów, z kolei wysokość wieży wynosi 14 metrów. W bocznej nawie kościoła mieści się obraz patrona, św. Izydora. Położony obok klasztor Reformatorów wraz z kościołem tworzy zespół budynków, wpisanych w Polsce na listę zabytków chronionych.
  • Budynek Starej Stacji Kolejowej w Trakiszkach jest nieużywany Budynki stacji wzniesiono w czasach Rosji carskiej, gdy w latach 1896-1898 została przełożona biegnąca przez Trakiszki linia kolejowa Varena (Orany) - Šeštokai - Suwałki.

• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Puńsku 

Kościół w stylu neogotyckim, który budowano od 1881 do 1887 r.,  z kamienia i cegły ma 50 m długości i 35 m szerokości, wysokość do wież stanowi 35 m. Wnętrze zawiera pięć ołtarzy: główny, dwa w nawach bocznych i dwa w kaplicach. W centrum głównego, wyrzeźbionego w dębie, znajduje się Chrystus Ukrzyżowany ze stojącymi obok postaciami Marii i świętego Jana oraz klęczącej świętej Magdaleny. Ciekawostką jest, że puńskowski kościół zanim przybrał teraźniejszą postać, w latach 1597 - 1887  płonął dwukrotnie.

Odpusty przypadają na świętego Jerzego, świętych Piotra i Pawła oraz na Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Warto wówczas przyjechać do Puńska, by uczestniczyć w uroczystościach, pośpiewać i potańczyć.

• Skansen w Puńsku 

              Jednym z zabytków świadczących o litewskim dziedzictwie kulturowym jest skansen - zagroda litewska, którą oddano do użytku w 1992r. Budynki pochodzące z przełomu XIX i XX wieku usytuowano po lewej stronie drogi Puńsk - Sejny, w odległości 0,5 km od centrum Puńska. Cztery budynki zagrody: chata wiejska, dwa spichlerze (świronki) i oborę przeniesiono z pobliskiej wsi Wojtokiemie, a stodołę odtworzono na podstawie opowiadań.

              Budynki ułożone są w kwadrat. Najbliżej drogi usytuowana jest dwudrzwiowa stodoła z plewnikiem na zapleczu. Naprzeciw stodoły stoi chata wiejska, zaś w poprzek do nich stoją obora i świronek. Między świronkiem i chatą znajduje się studnia z żurawiem, obok niej drugi. Jest to typowa zagroda wielobudynkowa, najbardziej charakterystyczna na terenie Sejneńszczyzny, średniozamożnego rolnika. Zagroda posiada również drewniane ogrodzenie ze sztachet i żelazny kierat za stodołą. Przy chacie urządzono tradycyjny wiejski ogródek.

              W stodole przechowywano płody rolne, maszyny rolnicze i inne narzędzia pracy. Tu, też, początkowo przy pomocy cepów, młócono zboże i inne płody rolne. Później młocarnię napędzano kieratem. Obecnie służy do wystawiania sztuk teatralnych, przglądów zespołów folklorystycznych i ich występów, spotkań kapeli ludowych. Wewnątrz stodoły są ławki dla widzów oraz scena dla artystów i rekwizyty teatralne.Tu co roku odbywa się Festiwal Teatrów Stodolanych.

Wszystkie budynki są drewniane, zrębowe, postawione na kamieniach lekko powiązanych wapnem i cementem. Do pokrycia dachów użyto słomy. Tuż przy ogrodzie błyszczy lustro niewielkiego stawu.

• Muzeum regionalne – Stara Plebania w Puńsku 

W Muzeum Regionalnym prezentowane są wystawy rękodzieła ludowego, strojów ludowych. Już od 1996 roku w stuletnim drewnianym budynku spotykają się członkowie zespołów folklorystycznych,

• Dom Kultury Litewskiej w Puńsku 

               Działający od 1956 r. Dom Kultury Litewskiej jest centrum kulturowym, wokół którego skupione są wszystkie zespoły pieśni i tańca w regionie. Zasługą  pracowników DKL jest organizowanie mnóstwa koncertów, występów, spotkań. Prawie każdy mieszkaniec gminy Puńsk należy do zespołu pieśni lub tańca lub uczęszcza do szkoły muzycznej. W ciągu roku w gminie Puńsk odbywa się około 80 imprez kulturowych. W samym DKL odbywa się około 25 wydarzeń kulturowych.

             W DKL w Puńsku znajduje się Muzeum Etnograficzne Józefa Vainy. Istnieje ono od 1979 roku, mimo iż eksponaty zostały zebrane znacznie wcześniej (1968 r.). Zbiory muzealne liczą ponad tysiąc przedmiotów. Większość z nich pochodzi z początku XX w. Muzeum eksponuje przedmioty kultury materialnej, pochodzące z danego regionu, prace i życie dawnych mieszkanek wsi. Ciekawa jest też bogata kolekcja monet, pomniki piśmiennictwa oraz sala pamięci litewskich lotników Steponasa Dariusa i Stasysa Girenasa.

• Osada jaćwiesko - pruska w Oszkiniach                                                                                                                                                                        We wsi Oszkinie lokalny mieszkaniec Piotr Łukaszewicz odtworzył XIII-wieczną osadę Suduwów (Jaćiwngów) i Prusów. Prace rozpoczęto w 2001 roku, gdy Łukaszewicz nabył około 7,5 hektara ziemi. W oparciu o badania archeologiczne, już została odbudowana dawna wieża strażnicza, drewniany zamek położony na wzgórzu, otoczonym fosą, także stawy, ołtarz ofiarny. Planowana jest dalsza odbudowa.

Największe imprezy kulturalne na terenie gminy Puńsk:

• Dni Puńska – targi rękodzieła – Zielna; Święto Chleba, Miodu i Mleka
• Festiwal Teatrów Stodolanych;
• Noc Świętojańska nad jeziorem Sejwy;
• Wiosna Poezji;
• Koncert z okazji Dnia Matki
• Festiwal Zespołów Estradowych;
• Festiwal Tańców;
• Festiwal Teatrów Dziecięcych;
• Festiwal Mniejszości Narodowych

              Gmina dąży do poprawy jakości życia mieszkańców zarówno w sferze infrastruktury technicznej jak i społecznej; jest bardzo aktywna w kwestii pozyskiwania funduszy unijnych. Z pozyskanych funduszy unijnych została zagospodarowana plaża przy jeziorze Puńsk, wybudowano kompleks boisk z programu „Moje boisko – Orlik 2012”, powstała świetlica w Smolanach, wyremontowano wiele dróg gminnych, powstała elektrownia fotowoltaiczna 40 kw przy oczyszczalni ścieków w Puńsku, oraz wiele innych projektów.